Καρκίνος του Προστάτη

• Ένας στους δέκα Ευρωπαίους άνδρες θα διαγνωστεί με καρκίνο του προστάτη και 1 στους 27 άνδρες θα πεθάνει από αυτόν.
• Στην Ευρώπη αποτελεί την 3η σε σειρά συχνότητας αιτία θανάτου στους άνδρες. 
• Καρκίνος του προστάτη ανευρίσκεται περίπου στο 40% των ανδρών που πεθαίνουν από διάφορες άλλες αιτίες και υποβάλλονται σε αυτοψία (νεκροψία).

• Οι περισσότεροι άνδρες οι οποίοι διαγιγνώσκονται με καρκίνο του προστάτη δεν εμφανίζουν συμπτώματα. 
• Συνήθως οι ασθενείς απευθύνονται στον ουρολόγο γιατί παρατήρησαν άνοδο στην τιμή του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) πριν καν εμφανίσουν συμπτώματα από τη νόσο. Το ειδικό προστατικό αντιγόνο (PSA) είναι μία ππρωτεΐνη η οποία παράγεται από τα προστατικά αδένια. 
• Όταν ο καρκίνος του προστάτη προκαλεί συμπτώματα είναι πολύ πιθανό ότι βρίσκεται σε πιο προχωρημένο στάδιο. Αυτό σημαίνει ότι ο όγκος μπορεί να εμποδίζει την ούρηση πιέζοντας την ουροδόχο κύστη ή/και οτι ο όγκος έχει αυξηθεί έξω από τον προστάτη και επεκτείνεται σε γειτονικά όργανα.  
• Εάν ο όγκος πιέζει την ουροδόχο κύστη ο ασθενής μπορεί να εμφανίσει δυσκολία στην έναρξη ή την ολοκλήρωση της ούρησης, συχνουρία (πολλές ουρήσεις κατά την διάρκεια της ημέρας) ή νυκτουρία (πολλές ουρήσεις κατά την διάρκεια της νύκτας), επιτακτικότητα (έντονη επιθυμία για ούρηση) ή στραγγουρία (δυσκολία που επιβάλλει να σφιχτεί ο ασθενής για να ουρήσει). Τα συμπτώματα αυτά εμφανίζονται πιο συχνά σε μία πάθηση που ονομάζεται καλοήθης υπερπλασία του προστάτη κατά την οποία ο προστάτης αδένας αυξάνεται όχι λόγω καρκίνου αλλά από καλοήθη αύξηση του όγκου του η οποία οδηγεί σε απόφραξη της ουροδόχου κύστης. 
• Οι περισσότεροι άνδρες με συμπτώματα από το κατώτερο ουροποιητικό (προβλήματα ούρησης) πάσχουν από καλοήθη υπερπλασία του προστάτη και όχι από προστατικό καρκίνο. Ο ουρολόγος θα μπορεί να σας βοηθήσει και να ξεκαθαρίσει την αιτία των συμπτωμάτων του κατώτερου ουροποιητικού. 
• Εάν ο καρκίνος του προστάτη έχει επηρεάσει γειτονικά όργανα όπως τους μύες του πυελικού εδάφους ο ασθενής πιθανά θα εμφανίσει πυελικό πόνο. Εάν ο καρκίνος του προστάτη έχει διηθήσει την ουροδόχο κύστη τότε ο ασθενής μπορεί να εμφανίσει πυελικό πόνο μαζί με πόνο στη μέση, απώλεια της όρεξης και μείωση του όγκου των αποβαλλόμενων ούρων. Αυτό μπορεί να συμβαίνει γιατί πιθανά να επηρεάζεται η κάθοδος των ούρων από τα νεφρά κυρίως γιατί α αυχένας της ουροδόχου κύστης (η έξοδος της κύστης) έχει αποκλειστεί από τον όγκο.
• Όταν η νόσος έχει επεκταθεί σε άλλα όργανα ή έχει δώσει μεταστάσεις μπορεί να εμφανιστούν συμπτώματα όπως κόπωση, απώλεια βάρους, απώλεια όρεξης και πόνος στις περιοχές όπου υπάρχουν οι μεταστάσεις. Οι μεταστάσεις συνήθως συμβαίνουν στα οστά και στους λεμφαδένες. Για παράδειγμα εάν ο προστατικός καρκίνος έχει επεκταθεί στο ισχίο ο πόνος μπορεί να εντοπίζεται στο ισχίο ή αν έχει επεκταθεί στους πυελικούς λεμφαδένες τότε πολύ πιθανόν ο ασθενής να έχει πόνο στο πυελικό έδαφος ή αν έχει επεκταθεί στους λεμφαδένες της κοιλιάς (χώρος που αποκαλείται οπισθοπεριτόναιο) τότε μπορεί να έχει πόνο στη μέση. 

• Δυστυχώς δεν γνωρίζουμε την ακριβή αιτία του καρκίνου του προστάτη. Συνεπώς δεν μπορούμε να πούμε τι μέτρα πρέπει να λάβει ο άνδρας για να προλάβει την ανάπτυξη καρκίνου του προστάτη. 
• Υπάρχουν αρκετές γενετικά καθοριζόμενες αλλαγές που ευθύνονται για την ανάπτυξη του καρκίνου του προστάτη αλλά πώς μπορούμε να μάθουμε αυτές τις αλλαγές δεν είναι γνωστό. 
• Μια ευρέως διαδεδομένη άποψη είναι ότι ο καρκίνος αναπτύσσεται σε ανθρώπους που η δίαιτα τους περιλαμβάνει ζωικά λίπη σε μεγάλη ποσότητα, μια συχνή συνήθεια ειδικά για ανθρώπους που ζουν στην Ευρώπη. Έτσι πιστεύουμε ότι μια καλά ισορροπημένη δίαιτα υψηλή σε λαχανικά και φρούτα, με μία φυσιολογική ποσότητα πρωτεΐνης, αλλά περιορισμένη περιεκτικότητα σε ζωικά λίπη είναι πολύ πιθανό να μειώνει την πιθανότητα ανάπτυξης του καρκίνου του προστάτη. 
• Μια άλλη ευρέως διαδεδομένη ιδέα είναι ότι ορισμένα διαιτητικά συμπληρώματα, φυτικές θεραπείες και πολυβιταμίνες βοηθούν στην πρόληψη του καρκίνου του προστάτη. Στην πραγματικότητα δεν έχουμε ικανές μελέτες για να υποστηρίξουμε αυτά τα ευρήματα. Το σελήνιο και η βιταμίνη Ε έχουν μελετηθεί και φαίνεται ότι δεν προσφέρουν κάποιο πλεονέκτημα στην προστασία από καρκίνο του προστάτη. 
• Δύο θεραπείες που χρησιμοποιούνται για την καλοήθη υπερπλασία του προστάτη μπορεί να ελαττώσουν την πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου. Αφορούν σκευάσματα τα οποία περιέχουν φιναστερίδη και ντουταστερίδη (Proscar και Avodart).
• Παρόλα αυτά, οι θεραπείες αυτές είναι απίθανο να μειώνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης τέτοιου καρκίνου του προστάτη ο οποίος θα ήταν σημαντικό να διαγνωστεί και να θεραπευτεί. Οι θεραπείες αυτές χρειάζονται περίπου έξι μήνες για να ελαττώσουν το μέγεθος του προστάτη κατά 20% και ενδείκνυται για τη αντιμετώπιση της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη όταν αυτή προκαλεί σημαντικά συμπτώματα στον άρρωστο κυρίως από την απόφραξη της εξόδου των ούρων αλλά επίσης και από την ανάπτυξη λοίμωξης του ουροποιητικού, λίθων εντός της ουροδόχου κύστης, και διάταση της αποχετευτικής μοίρας των νεφρών η οποία μπορεί να θέτει σε κίνδυνο την λειτουργία τους. 
• Ασθενείς οι οποίοι έχουν λάβει αυτά τα φάρμακα για πολλά χρόνια μπορεί να εμφανίσουν καρκίνο του προστάτη υψηλότερου βαθμού κακοήθειας. Η ανησυχία αυτή δεν έχει επιβεβαιωθεί και η Ευρωπαϊκή και Αμερικανική Ουρολογική εταιρεία θεωρούν ότι τα φάρμακα αυτά ενώ δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για την πρόληψη του καρκίνου του προστάτη μπορούν να χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη.  

• Ο καρκίνος του προστάτη διαγιγνώσκεται και σταδιοποιείται με βάση το ιατρικό ιστορικό και την φυσική εξέταση του ασθενούς, τις εργαστηριακές εξετάσεις και την ακτινολογική απεικόνιση που ο ουρολόγος θα υποβάλει τον άρρωστο. 
• Ο καρκίνος του προστάτη συνήθως διαγιγνώσκεται πριν δώσει συμπτώματα. Όταν τα συμπτώματα εμφανίζονται τότε σημαίνει ότι ο καρκίνος έχει επεκταθεί σε γειτονικά όργανα ή σε άλλα σημεία του σώματος.

Δακτυλική εξέταση του ορθού 

• Η δακτυλική εξέταση του προστάτη δια του ορθού είναι σημαντική εξέταση καθώς μπορεί να καταδείξει σημεία ύποπτα για την ύπαρξη προστατικού καρκίνου όπως για παράδειγμα μια πολύ σκληρή περιοχή η ένα σκληρό οζίδιο ψηλαφητό στην επιφάνεια του προστάτη. 
• Κατά την δακτυλική εξέταση ο ιατρός φορόντας γάντια και χρησιμοποιώντας λιπαντικό τοποθετεί το δάχτυλο του εντός του ορθού του ασθενούς.
• Οι ασθενείς με τοπικά προχωρημένο καρκίνο του προστάτη, που σημαίνει ότι ο καρκίνος μπορεί να έχει επεκταθεί σε γειτονικά όργανα, συνήθως διαγιγνώσκονται με τη δακτυλική εξέταση από την ψηλάφηση μιας μεγάλης μάζας. Επιπλέον η δακτυλική εξέταση επιτρέπει εμμέσως την διάγνωση της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη (είναι μεγάλος ο προστάτης γιατρέ μου;) και της προστατίτιδας, καταστάσεις που αποτελούν συχνά αιτία ανόδου της τιμής του ειδικού προστατικού αντιγόνου στον ορό του αίματος. 
• Η δακτυλική εξέταση επίσης βοηθά στο να καθορίσουμε το μέγεθος του προστάτη. Ένας μεγάλος προστάτης από μόνος του δεν αποτελεί σημάδι καρκίνου αλλά καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη. 
• Αν και είναι σπάνιο να συμβεί στις μέρες μας, η φυσική εξέταση μπορεί επίσης να μας βοηθήσει να ανακαλύψουμε μεταστάσεις εάν για παράδειγμα ο καρκίνος έχει επεκταθεί σε άλλα σημεία του σώματος όπως για παράδειγμα στα οστά και προκαλεί πόνο κατά την ψηλάφηση ή έχει προσβάλει λεμφαδένες εκτός της κοιλιακής χώρας.

• Το ειδικό προστατικό αντιγόνο (PSA) είναι μια πρωτεΐνη η οποία απεκκρίνεται μόνο από τα κύτταρα του προστάτη. Η φυσιολογική του δράση συμβάλλει στην ανδρική γονιμότητα. 
• H μέτρηση του PSA στον ορό του αίματος είναι μια συνήθης διαγνωστική δοκιμασία που πραγματοποιείται και για τη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη. Μαζί με την δακτυλική εξέταση αποτελούν τις δύο αρχικές διαγνωστικές δοκιμασίες που χρησιμοποιούμε για τον έλεγχο του ασυμπτωματικού ανδρικού πληθυσμού για την ύπαρξη ή όχι καρκίνου του προστάτη. 
• Οι διαγνωστικές αυτές δοκιμασίες μας επιτρέπουν να βρεθεί ο καρκίνος του προστάτη σε αρχικά στάδια ενώ όσο είναι ακόμα θεραπεύσιμος. Παρόλα αυτά, πολλοί άνδρες που πάσχουν από καρκίνο του προστάτη θα πεθάνουν τελικά από άλλη αιτία χωρίς να χρειάζονται καν κάποια ειδική θεραπεία για τον καρκίνο του προστάτη. Κατά συνέπεια στην ουρολογική κοινότητα υπάρχει διχογνωμία εάν ο γενικευμένος πληθυσμιακός έλεγχος (να μετρήσουμε το PSA σε όλους τους ενήλικους άνδρες) σώζει ζωές ή υποβάλλει αρκετούς ασθενείς σε αχρείαστες δοκιμασίες. Ο ουρολόγος μπορεί να συζητήσει διεξοδικά τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του πληθυσμιακού ελέγχου. 
• Οι πιο συχνές αιτίες αύξησης του PSA είναι η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη, η προστατίτιδα που είναι μία λοίμωξη εντός του προστάτη και ο καρκίνος του προστάτη. 
• Δεν υπάρχει τιμή του ειδικού προστατικού αντιγόνου κάτω από την οποία να μην υπάρχει κίνδυνος ανεύρεσης καρκίνου του προστάτη. Παρόλα αυτά, όσο υψηλότερη είναι η τιμή του ειδικού προστατικού αντιγόνου τόσο υψηλότερη είναι και η πιθανότητα να υποκρύπτεται καρκίνος του προστάτη. 
• Άλλοι παράμετροι, εκτός από τη δακτυλική εξέταση και τη μέτρηση του ειδικού προστατικού αντιγόνου, χρησιμοποιούνται για να ανευρεθεί καρκίνος του προστάτη όπως για παράδειγμα η ηλικία του ασθενούς (όσο μεγαλύτερη η ηλικία τόσο πιο συχνός ο καρκίνος του προστάτη), τα συμπτώματα από την ούρηση, το μέγεθος του αδένα καθώς επίσης και ο βαθμός διακύμανσης ή αύξησης της τιμής του PSA και ο λόγος του ελεύθερου στο αίμα ειδικού προστατικού αντιγόνου προς το ολικό (συνδεδεμένο με πρωτεΐνες του αίματος) ειδικό προστατικό αντιγόνο (free/total PSA). 

• Εάν η δακτυλική εξέταση και η μέτρηση της τιμής του ειδικού προστατικού αντιγόνου αυξάνουν την υποψία ύπαρξης καρκίνου του προστάτη θα πρέπει ο ασθενής να υποβληθεί σε μία διορθική βιοψία του προστάτη. Η βιοψία του προστάτη πραγματοποιείται με την βοήθεια υπερήχου του οποίου ο ηχοβολέας τοποθετείται στο ορθό του ασθενούς. 
• Καθώς η βιοψία μπορεί να είναι ήπια έως και αρκετά επώδυνη χρησιμοποιείται τοπικό αναισθητικό το οποίο μπορεί και να ενεθεί γύρω από τον προστάτη αδένα. Συνήθη ανεπιθύμητα συμβάματα της βιοψίας του προστάτη είναι η εμφάνιση αίματος με τις κενώσεις, και η εμφάνιση αίματος στα ούρα ή κατά την εκσπερμάτιση. Αυτές οι ανεπιθύμητες ενέργειες συνήθως δεν απαιτούν κάποια ειδική θεραπεία και θα υποχωρήσουν μόνες τους μετά από μερικές ημέρες. Το αίμα στο σπέρμα μπορεί να επιμένει για μερικές εβδομάδες αλλά δεν απαιτεί ειδική θεραπεία. 
• Η πιο σοβαρή επιπλοκή που συμβαίνει περίπου στο 3% των ασθενών που υποβάλλονται σε βιοψία του προστάτη είναι η συστηματική λοίμωξη. Αυτό συμβαίνει όταν βακτήρια τα οποία υπάρχουν στο ορθό εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος κατά τη στιγμή της βιοψίας. Τα βακτήρια αυτά συνήθως είναι ανθεκτικά στα συνήθη αντιβιοτικά και αν αυτό συμβεί μπορεί να χρειαστεί εισαγωγή στο νοσοκομείο και ενδοφλέβια αντιβιοτική αγωγή με διαφορετικό είδος αντιβιοτικών. 
• Τα αποτελέσματα της βιοψίας του προστάτη είναι σημαντικά γιατί δείχνουν το βαθμό κακοήθειας του προστάτη, που ονομάζεται Gleason σκορ, και καθορίζουν κατά προσέγγιση τον το ποσοστό διήθησης και τον όγκο του καρκίνου. Όσο υψηλότερο είναι το Gleason σκορ τόσο πιο επιθετικός είναι ο καρκίνος. 
• Συνήθως ο καρκίνος του προστάτη είναι ο πολυεστιακός, όρος που σημαίνει ότι εμφανίζεται σε αρκετές εστίες μέσα στον προστάτη αδένα. Ο μεγαλύτερος όγκος ή ο όγκος με το μεγαλύτερο Gleason σκορ αποτελεί τον κυρίαρχο όγκο ο οποίος και υποδηλώνει την επιθετικότητα του καρκίνου. 
• Περίπου οι μισοί από τους ασθενείς που θα διαγνωστούν με καρκίνο του προστάτη θα έχουν νόσο χαμηλού κινδύνου (η νόσος δεν είναι επιθετική) και αυτό σημαίνει ότι πολλοί ασθενείς δεν θα χρειαστούν άμεσα θεραπεία ενώ πολλοί δεν θα χρειαστούν ποτέ θεραπεία. 
• Αντίθετα, αρκετοί ασθενείς με νόσο ενδιάμεσου κινδύνου και όλοι οι ασθενείς με νόσο υψηλού κινδύνου χρειάζονται θεραπεία. Οι ασθενείς ταξινομούνται σε ομάδες κινδύνου (χαμηλού, ενδιάμεσου, υψηλού) με βάση τα ευρήματα της δακτυλικής εξέτασης, της τιμής του ειδικού προστατικού αντιγόνου και του βαθμού κακοηθείας (Gleason σκορ) που κατέδειξε η βιοψία. 
• Μετά την διάγνωση καρκίνου του προστάτη ακολουθεί η κλινική σταδιοποίηση της νόσου, δηλαδή ο έλεγχος για να δούμε εάν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε άλλες θέσεις εάν δηλαδή έχουν προκύψει μεταστάσεις. Η σταδιοποίηση αυτή πραγματοποιείται με την διενέργεια αξονικής τομογραφίας άνω και κάτω κοιλίας και σπινθηρογραφήματος των οστών με γ-κάμερα. Αν και στην Ελλάδα πραγματοποιείται σε όλους τους ασθενείς είναι απολύτως απαραίτητη για μερικούς ασθενείς ενδιάμεσου κινδύνου και για όλους τους ασθενείς υψηλού κινδύνου. Η μαγνητική τομογραφία (MRI) είναι μια άλλη απεικονιστική μέθοδος της κοιλιάς και της πυέλου η οποία συνήθως δεν χρειάζεται εκτός εάν ένας ασθενής δεν μπορεί να υποβληθεί σε αξονική τομογραφία. Η μαγνητική τομογραφία των οστών μπορεί να είναι απαραίτητη εάν το σπινθηρογράφημα των οστών δεν μπορεί να μας δώσει μία ξεκάθαρη απάντηση εάν ο καρκίνος έχει επεκταθεί ή όχι στα οστά. 
• Στις μέρες μας υπάρχουν καινούργιες διαγνωστικές δοκιμασίες που χρησιμοποιούνται για να καθοριστεί η ομάδα κινδύνου του καρκίνου του προστάτη. Η διαγνωστική δοκιμασία PCA 3 εξετάζει τα ούρα του ασθενούς μετά από δακτυλική εξέταση. Τα αποτελέσματα μπορούν να προστεθούν στα αποτελέσματα που ήδη έχουμε στα χέρια μας από τη μέτρηση του ειδικού προστατικού αντιγόνου. 

• Υπάρχουν αρκετές θεραπείες για τον καρκίνο του προστάτη και στις μέρες μας υπάρχουν πολλές πιθανότητες ο ασθενής να ιαθεί πλήρως. Επιπλέον ακόμα και όταν ο καρκίνος διαγνωστεί σε πιο προχωρημένα στάδια σήμερα υπάρχει η δυνατότητα να επιμηκυνθεί η ζωή του ασθενούς για σημαντικό χρονικό διάστημα, διατηρώντας παράλληλα μια καλή ποιότητα ζωής. 
• Είναι σημαντικό ο ουρολόγος να εξηγήσει στον ασθενή εάν κατά την στιγμή της διάγνωσης ο καρκίνος περιορίζεται εντός του προστάτη αδένα (εντοπισμένος καρκίνος), εάν έχει επεκταθεί τοπικά εκτός του προστάτη (τοπικά προχωρημένος καρκίνος του προστάτη) ή εάν έχει επεκταθεί σε άλλα όργανα του σώματος, έχει δηλαδή δώσει μεταστάσεις (μεταστατικός καρκίνος του προστάτη). 
• Δύο κατηγορίες παραγόντων επηρεάζουν την απόφαση για την λήψη της καταλληλότερης θεραπείας: παράγοντες που σχετίζονται με τον άρρωστο και παράγοντες που σχετίζονται με την νόσο. 
• Η ηλικία και η γενική φυσική κατάσταση της υγείας του ασθενούς είναι οι κυριότεροι παράγοντες της πρώτης κατηγορίας. Για παράδειγμα, παρόλο που δεν υπάρχει μία ηλικία κάτω από την οποία ή πάνω από την οποία να επιτρέπεται ή να απαγορεύεται αντίστοιχα το χειρουργείο, συνήθως η ριζική προστατεκτομή προσφέρεται σε ασθενείς που βρίσκονται στην 4^η, 5^η και 6^η δεκαετία της ζωής τους. Με άλλα λόγια, το χειρουργείο προσφέρεται σε νεότερους ασθενείς με προσδόκιμο επιβίωσης τουλάχιστον δέκα χρόνων. 
• Οι παράγοντες που σχετίζονται με τη νόσο περιλαμβάνουν το PSA του ασθενούς, το Gleason σκορ της διορθικής βιοψίας του προστάτη, το στάδιο της νόσου, και τα ευρήματα της δακτυλικής εξέτασης του προστάτη. Ο Ουρολόγος θα πρέπει να εξηγήσει στον ασθενή σε ποια κατηγορία κινδύνου ανήκει (χαμηλού, ενδιάμεσου, υψηλού κινδύνου) καθώς επίσης και πόσος καιρός θα περάσει πριν ο καρκίνος εξαπλωθεί ή πόσος καιρός θα περάσει πριν απειλήσει τη ζωή του ασθενούς ο οποίος θα αποφασίσει να μην λάβει θεραπεία. 
• Εφόσον ο ασθενής κατανοήσει τους παράγοντες κινδύνου και την φύση της νόσου, τότε θα είναι σε θέση να καταλάβει το είδος των θεραπειών που θα του προτείνει ο γιατρός του, να εντρυφήσει στα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα κάθε μιας από αυτές και τελικά να συναποφασίσει με τον θεράποντα ουρολόγο ποια θεραπεία ταιριάζει καλύτερα στον ίδιο σαν ασθενή.
• Για παράδειγμα οι μέθοδοι θεραπείας του εντοπισμένου καρκίνου του προστάτη (του καρκίνου που όταν διαγνωστεί περιορίζεται στο εσωτερικό του αδένα) περιλαμβάνουν την ενεργό παρακολούθηση, την χειρουργική επέμβαση (ρομποτική με το σύστημα Da Vinci, λαπαροσκοπική ή ανοικτή ριζική προστατεκτομή) και την ακτινοβολία (εξωτερική ακτινοβολία, βραχυθεραπεία). 
• Οι θεραπευτικές αυτές επιλογές μπορεί επίσης να χρειαστεί να συνδυαστούν. Για παράδειγμα η ακτινοβολία μπορεί να χρειαστεί να γίνει μετά τη ριζική προστατεκτομή όταν τα αποτελέσματα των ιστολογικών εξετάσεων καταδείξουν πιο προχωρημένη νόσο από ότι έχετε δείξει η αρχική βιοψία. Επιπλέον, το χειρουργείο ή εξωτερική ακτινοβολία μπορεί να γίνει θεραπεία εκλογής για έναν άρρωστο που προηγούμενα ακολουθούσε πρωτόκολλο ενεργού παρακολούθησης εάν κατά τη διάρκεια αυτής υπάρξει επιδεινωθεί ο καρκίνος.

• Η ενεργός παρακολούθηση συνήθως εφαρμόζεται σε άνδρες που ανήκουν στη χαμηλού κινδύνου κατηγορία. Η ιδέα είναι να καθυστερήσει κανείς οποιαδήποτε παρεμβατική θεραπεία ούτως ώστε να αποφευχθούν οι επιπλοκές έως ότου ο καρκίνος δείξει σημάδια προόδου. 
• Η ενεργός παρακολούθηση (active surveillance) είναι διαφορετική από την στάση προσεκτικής αναμονής (watchfull waiting) που μερικοί εφαρμόζουν στον καρκίνο του προστάτη. Η προσεκτική αναμονή δεν περιλαμβάνει περιοδικούς ελέγχους του ασθενούς και τυπικά εφαρμόζεται σε μεγαλύτερους άνδρες στους οποίους ο καρκίνος δεν είναι πιθανό να αποτελέσει πρόβλημα για το υπόλοιπο της ζωής τους. 
• Σε αντίθεση, η ενεργός παρακολούθηση περιλαμβάνει ένα συγκεκριμένο τρόπο παρακολούθησης του ασθενούς για παράδειγμα την τακτική δακτυλική εξέταση του αρρώστου, την συχνή μέτρηση του PSA και τις επαναληπτικές διορθικές βιοψίες του προστάτη, οι οποίες και θα καταδείξουν τελικά εάν η νόσος έχει επιδεινωθεί ή όχι. Αν και δεν έχει ξεκαθαριστεί το ασφαλέστερο χρονικό μεσοδιάστημα μεταξύ δύο παρακολουθήσεων αυτό συνήθως αφορά τους τρείς ή έξι μήνες. 

• Ως ριζική προστατεκτομή αναφέρεται η χειρουργική αφαίρεση ολόκληρου του προστάτη, των σπερματοδόχων κύστεων και των σπερματικών πόρων. Ο χειρουργός μπορεί επίσης να αφαιρέσει τους λεμφαδένες της πυέλου και να τους αποστείλει προς ιστολογική εξέταση. 
• Υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι χειρουργικής προσπέλασης για τη ριζική προστατεκτομή όπως η ρομποτική ριζική προστατεκτομή με το σύστημα Da Vinci, η λαπαροσκοπική ριζική προστατεκτομή και η ανοικτή ριζική προστατεκτομή. Όλες οι μέθοδοι οδηγούν στο ίδιο ογκολογικό αποτέλεσμα για τον ασθενή. 
• Κατά την ρομποτική με το σύστημα Da Vinci ή την λαπαροσκοπική ριζική προστατεκτομή πραγματοποιούνται μικρές οπές στην κάτω κοιλιακή χώρα από όπου εισέρχονται εντός της κοιλίας τα εργαλεία με τα οποία ο χειρουργός αφαιρεί τον προστάτη αδένα. 
• Αντίθετα με την ανοικτή ριζική προστατεκτομή η οποία καλείται και οπισθοηβική ριζική προστατεκτομή ο χειρουργός πραγματοποιεί μια τομή του δέρματος από το ηβικό οστό έως τον ομφαλό. Διαμέσου αυτής της τομής και της επέκτασης της εντός της κοιλίας αφαιρείται ο προστάτης αδένας. Μια άλλη επιλογή ανοικτής προσπέλασης είναι η περινεϊκή προσπέλαση όπου η τομή πραγματοποιείται στο περίνεο, δηλαδή στην περιοχή που βρίσκεται μεταξύ του οσχέου και του πρωκτού. 

• Το χειρουργείο λαμβάνει χώρα σε 1-2 ώρες και η νοσηλεία στο νοσοκομείο αφορά περίπου 2-5 ημέρες (ανάλογα με το είδος της χειρουργικής προσπέλασης). Μετά το χειρουργείο παραμένει ένας καθετήρας εντός της ουροδόχου κύστης για 7-14 ημέρες (ανάλογα με το είδος της χειρουργικής προσπέλασης), καθετήρας ο οποίος χρησιμεύει για την έξοδο των ούρων αλλά και για την επούλωση της αναστόμωσης της ουροδόχου κύστης με την ουρήθρα. 
• Ο προστάτης αποστέλλεται στο παθολογοανατομικό εργαστήριο όπου εξετάζεται με το μικροσκόπιο. Το αποτέλεσμα αυτής της ιστολογικής εξέτασης θα μας δώσει τα στοιχεία εκείνα που θα καθορίσουν πόσο επιθετικός είναι ο καρκίνος κι αν χρειάζεται περαιτέρω θεραπεία.
• Όπως συμβαίνει με κάθε χειρουργείο έτσι και με τη ριζική προστατεκτομή υπάρχουν ορισμένες ανεπιθύμητες ενέργειες ή όπως ο κόσμος ονομάζει επιπλοκές. Μερικές από αυτές είναι φανερές κατά τη διάρκεια του χειρουργείου κάποιες όμως εμφανίζονται αργότερα. 
• Μερικές από τις άμεσες επιπλοκές περιλαμβάνουν την αιμορραγία, η οποία μπορεί να χρειαστεί μετάγγιση αίματος, και τις κακώσεις γειτονικών του προστάτη οργάνων όπως το ορθό, οι ουρητήρες (που είναι οι σωλήνες μέσω των οποίων τα ούρα κατέρχονται από τα νεφρά στην ουροδόχο κύστη) και τα θυροειδή νεύρα (τα οποία είναι τα νεύρα που επιτρέπουν την απαγωγή των μηρών των ποδιών μας από τη μέση γραμμή). 
• Μακροχρόνια οι πιο σημαντικές επιπλοκές μετά από τη ριζική προστατεκτομή είναι η ακράτεια των ούρων και η στυτική δυσλειτουργία.

• Όταν αφαιρείται ο καθετήρας μετά το χειρουργείο οι περισσότεροι άντρες έχουν κάποια αδυναμία να συγκρατήσουν τα ούρα τους. 
• Εάν ο ασθενής δώσει χρόνο στον εαυτό του να αναρρώσει και στους μυς του πυελικού του εδάφους να ισχυροποιηθούν (είτε με την πάροδο του χρόνου είτε μέσω ασκήσεων τύπου Kegel) τότε το πιο πιθανό είναι ότι θα ανακτήσει πλήρως τον έλεγχο της ούρησης. 
• Μερικοί ασθενείς μπορεί να χρειαστεί να φορούν μία έως δύο πάνες την ημέρα για προστασία ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια άσκησης. Ακόμα ένα μικρότερο ποσοστό των ασθενών, περίπου το 1%, θα έχει σημαντική ακράτεια που ίσως χρειαστεί δεύτερη επέμβαση για να διορθωθεί.

• Ο μηχανισμός της στύσης στον άνδρα δεν είναι απόλυτα κατανοητός. Δύο νεύρα φαίνεται να ελέγχουν τη στύση στον άνδρα και τα οποία διατρέχουν ακριβώς πίσω από τον προστάτη, καθοδόν προς το πέος του. 
• Τα νεύρα αυτά μπορούν να παρασκευαστούν προσεκτικά προτού μπουν στο πέος και να διατηρηθούν κατά τη διάρκεια της ριζικής προστατεκτομής. Η μέθοδος αυτή ονομάζεται νεύρο-προστατευτική ριζική προστατεκτομή. 
• Η απόφαση για την διατήρηση αυτών των νεύρων εξαρτάται από το πόσο επιθετικός είναι ο καρκίνος αλλά και από την ανατομία του ασθενούς. Παρόλα αυτά, ακόμα και στο καλύτερο σενάριο όπου και τα δύο νεύρα διατηρούνται επαρκώς, μπορεί να πάρει αρκετό χρονικό διάστημα έως ότου ο ασθενής να ανακτήσει τη στύση του. 
• Μπορεί επίσης να χρειαστεί να λάβει φάρμακα όπως το Viagra, το Levitra και το Cialis ή ακόμα και να κάνει χρήση παρόμοιων ουσιών οι οποίες ενίονται ενδοπεϊκά. 
• Εκτός από τη διατήρηση των νεύρων και άλλοι παράγοντες παίζουν ρόλο στο πόσο καλά θα διατηρήσει την στύση του ο άνδρας μετά την ριζική προστατεκτομή. Οι παράγοντες αυτοί περιλαμβάνουν την ηλικία και τη συνολική υγεία του αρρώστου καθώς και την ποιότητα των στύσεων που είχε πριν από την επέμβαση.

• Μετά την ριζική προστατεκτομή η εξέταση του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) θα επιβεβαιώσει εάν ο καρκίνος έχει εξαφανιστεί ή όχι. Έτσι είναι σημαντικό να έχει ο ασθενής περιοδική εξέταση του ειδικού προστατικού αντιγόνου κατά τη διάρκεια της παρακολούθησης του μετά τη ριζική προστατεκτομή. 
• Σε μερικές περιπτώσεις τα επίπεδα του αίματος του ειδικού προστατικού αντιγόνου προειδοποιούν νωρίς, καθώς αυξάνουν αρκετούς μήνες ή και χρόνια πριν συμβεί μία υποτροπή της νόσου ικανή για να προκαλέσει προβλήματα ή να ανευρεθεί η υποτροπή αυτή μέσω ακτινολογικών εξετάσεων ή της κλινικής εξέτασης. 
• Σε αυτές τις περιπτώσεις, ιδιαίτερα εάν το PSA αρχίσει να αυξάνεται αρκετό χρονικό διάστημα μετά το χειρουργείο, η υποτροπή της νόσου μπορεί να θεραπευτεί πλήρως με την εφαρμογή εξωτερικής ακτινοβολίας μόνης της ή σε συνδυασμό με ορμονοθεραπεία.
• Εάν το ειδικό προστατικό αντιγόνο αρχίσει να αυξάνεται ενωρίς μετά το χειρουργείο η πρώιμη έναρξη ορμονικής θεραπείας θα ελαττώσει την πρόοδο της νόσου. 
• Σε επιλεγμένες περιπτώσεις ασθενών που εμφανίζουν πολύ αργό ρυθμό ανάπτυξης της υποτροπής (τοπικής ή μεταστατικής) και δεν έχουν άγχος για την εξέλιξη της νόσου τους, ο γιατρός μπορεί να προτείνει-συμβουλεύσει να μην υποβληθούν αρχικά σε καμία θεραπεία. Για παράδειγμα σε περίπτωση που τα επίπεδα του ειδικού προστατικού αντιγόνου ξεκινούν να ανεβαίνουν πέντε χρόνια μετά από την ριζική προστατεκτομή ο ασθενής θα πρέπει να γνωρίζει ότι πιθανότατα να μην εμφανισθεί καμία εστία μετάστασης για τα επόμενα 10-15 χρόνια. 
• Κάθε περίπτωση καρκίνου του προστάτη είναι μοναδική και γι’ αυτό το λόγο θα πρέπει να ζυγίζει ο άρρωστος τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα κάθε θεραπευτικής αντιμετώπισης, αφού θα συζητήσει προσεκτικά με τον γιατρό του.

Η ακτινοβολία του προστάτη αδένα εφαρμόζεται με δύο μορφές: την εξωτερική ακτινοβολία και τη βραχυθεραπεία

• Ο σκοπός της ακτινοβολίας είναι να σκοτώσει τα καρκινικά κύτταρα με ραδιενεργές ακτίνες. Με τη χρήση της αξονικής τομογραφίας και υπολογιστών υπολογίζεται στερεοτακτικά (στον χώρο) το σχήμα, το μέγεθος και ο όγκος του προστάτη αδένα, έτσι ώστε να στοχοποιηθεί με το καλύτερο τρόπο ο αδένας κατά την εφαρμογή της ακτινοβολίας και να αποφευχθεί η έκθεση σε ακτινοβολία των γειτονικών του προστάτη όργανων, όπως η ουροδόχος κύστη και το ορθό.
• Κάθε θεραπεία λαμβάνει χώρα σε λίγα λεπτά και δεν απαιτείται η χορήγηση αναισθησίας. Η ακτινοβολία τυπικά εφαρμόζεται καθημερινά, πέντε ημέρες την εβδομάδα, για επτά βδομάδες. 
• Παράλληλα με την ακτινοβολία μπορεί να δοθεί ορμονική θεραπεία για μία περίοδο δύο έως τριών χρόνων, εάν ο ασθενής έχει νόσο υψηλού κινδύνου. 
• Η δράση της ακτινοβολίας συνεχίζεται μετά τις θεραπείες καθώς σκοτώνει τα καρκινικά κύτταρα για μακρό χρονικό διάστημα. Εξαιτίας του λόγου αυτού μπορεί να πάρει αρκετό χρόνο μέχρι να δούμε το θεραπευτικό της αποτέλεσμα. 
• Σε αντίθεση με τη ριζική προστατεκτομή, όπου το ειδικό προστατικό αντιγόνο περιμένουμε να μην είναι ανιχνεύσιμο μετά το χειρουργείο, το ειδικό προστατικό αντιγόνο μετά την ακτινοβολία ελαττώνεται μετά από τη πάροδο ικανού χρονικού διαστήματος. 
• Η υποτροπή του καρκίνου μετά από ακτινοβολία συνήθως διαγιγνώσκεται όταν το ειδικό προστατικό αντιγόνο αρχίζει να αυξάνει από το κατώτατο επίπεδο που έφτασε μετά από την εξωτερική ακτινοβολία. 
• Παρά τις προσπάθειες του ακτινοθεραπευτή και την προηγμένη τεχνολογία των μηχανημάτων ακτινοβολίας, κατά την ακτινοθεραπεία του καρκίνου του προστάτη δόση ακτινοβολίας λαμβάνουν και οι ιστοί που βρίσκονται γύρω από τον προστάτη όπως, η ουροδόχος κύστη, το ορθό καθώς και τα νεύρα που είναι υπεύθυνα για τη στύση στον άνδρα. 
• Οι ανεπιθύμητες ενέργειες της εξωτερικής ακτινοβολίας περιλαμβάνουν επιτακτικότητα ούρησης και συχνουρία, αίμα στην ούρηση και τις κενώσεις. Δυσκολία στη στύση μπορεί επίσης να επισυμβεί, παρόλο που η στυτική δυσλειτουργία δεν εμφανίζεται αμέσως μετά τη θεραπεία αλλά μετά από άλλοτε άλλο χρονικό διάστημα.

• Η βραχυθεραπεία του προστάτη ή η εμφύτευση ραδιενεργών κοκκίων στον προστάτη αφορά την τοποθέτηση ραδιενεργού υλικού απευθείας μέσα στον προστάτη δια του περινέου, δηλαδή της περιοχής που βρίσκεται μεταξύ των όρχεων και του ορθού. 
• Πρόκειται για μία διαδικασία που γίνεται σε μία μέρα με την βοήθεια ραχιαίας ή γενικής αναισθησίας. 
• Η βραχυθεραπεία αποτελεί μια καλή θεραπευτική μέθοδο για ασθενείς με χαμηλού κινδύνου, μη επιθετική νόσο. 
• Ασθενείς που έχουν μεγάλο προστάτη ή σημαντικά ενοχλήματα με την ούρησή τους (ενοχλήματα από το κατώτερο ουροποιητικό) δεν είναι καλοί υποψήφιοι για να υποβληθούν σε βραχυθεραπεία. Η εμφύτευση των ραδιενεργών κοκκίων προκαλεί οίδημα στο προστάτη που τελικά θα οδηγήσει σε δυσκολία στην ούρηση 

• Η ορμονική θεραπεία συνήθως αποτελεί τη θεραπεία εκλογής για την υποτροπή του καρκίνου του προστάτη σε ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε ακτινοβολία. 
• Όπως και μετά τη ριζική προστατεκτομή, εάν η υποτροπή εξελίσσεται αργά μπορεί κανείς να επιλέξει να καθυστερήσει την έναρξη της θεραπείας. 
• Σε σπάνιες περιπτώσεις υποτροπής της νόσου μετά την ακτινοβολία επιλέγεται σαν θεραπεία η ριζική προστατεκτομή ή καινούριου είδους θεραπείες όπως η κρυοθεραπεία ή η θεραπεία με εφαρμογή στο προστάτη εστιασμένης δέσμης υψηλής έντασης υπερήχων (HIFU). 
• Η κρυοθεραπεία περιλαμβάνει την τοποθέτηση υγρού αζώτου από το περίνεο (που αποτελεί την περιοχή μεταξύ των όρχεων και του ορθού) μέσα στον προστάτη για να παγώσει ο αδένας και να καταστραφούν τα καρκινικά κύτταρα. 
• Με την HIFU στέλνουμε στο προστάτη υπερηχητικά κύματα τα οποία θα αυξήσουν τη θερμοκρασία και θα εξαχνώσουν το προστάτη χωρίς να βλάψουν τα παρακείμενα όργανα. Η θεραπεία αυτή γίνεται μέσω ενός ηχοβολέα υπερήχων ο οποίος στέλνει θερμότητα στον προστάτη με την ελπίδα ότι θα καταστρέψει τον προστατικό ιστό και τον καρκίνο που βρίσκεται σε αυτόν. 
• Οι μέθοδοι αυτοί εφαρμόζονται μόνο σε εκείνους τους ασθενείς που η υποτροπή περιορίζεται μέσα στον προστάτη.
• Δυστυχώς, οι προσεγγίσεις αυτές προκαλούν πολύ περισσότερες ανεπιθύμητες ενέργειες από ότι όταν για παράδειγμα το χειρουργείο χρησιμοποιείται σαν θεραπεία πρώτης εκλογής. 
• Επιπλέον, επειδή η μακροχρόνια αποτελεσματικότητα αυτών των μεθόδων δεν είναι καλά γνωστή, προσφέρονται στον ασθενή μόνο σε ειδικά θεραπευτικά κέντρα και υπό ειδικά θεραπευτικά πρωτόκολλα. 
• Στο μέλλον μπορεί να υπάρξουν και άλλες εναλλακτικές μορφές θεραπείας. 

• Ο προχωρημένος καρκίνος του προστάτη περιλαμβάνει ασθενείς που με την αρχική διάγνωση ο καρκίνος έχει ξεφύγει από τα όρια του αδένα (τοπικά προχωρημένος καρκίνος του προστάτη / ολιγομεταστατικός καρκίνος του προστάτη) αλλά και ασθενείς στους οποίους ο καρκίνος έχει επιστρέψει μετά την αρχική θεραπεία. 
• Στις περισσότερες περιπτώσεις η καλύτερη θεραπεία για το τοπικά προχωρημένο καρκίνο του προστάτη είναι η ορμονική θεραπεία μόνη της ή σε συνδυασμό με την εξωτερική ακτινοβολία. 
• Στις μέρες μας δεν αποκλείεται από τη θεραπευτική φαρέτρα η ριζική προστατεκτομή για τον τοπικά προχωρημένο καρκίνο του προστάτη. 
• Όταν ο καρκίνος συνεχίζει να αυξάνει ενώ ο ασθενής βρίσκεται σε ορμονική θεραπεία αυτό σημαίνει ότι ο καρκίνος είναι σε ακόμα πιο προχωρημένο στάδιο. Μέχρι πρόσφατα, λίγες θεραπευτικές επιλογές ήταν διαθέσιμες, αλλά κατά τα τελευταία πέντε χρόνια νέες αποτελεσματικές θεραπείες υπάρχουν που δίνουν αρκετή ελπίδα στούς ασθενείς με προχωρημένο καρκίνο του προστάτη.

• Καθώς ο καρκίνος του προστάτη εξαρτάται από τα ανδρογόνα δηλαδή την τεστοστερόνη για την ανάπτυξη του, ο στόχος της ορμονοθεραπείας είναι να απαγορεύσει στους όρχεις να παράγουν τεστοστερόνη. 
• Συνήθως αυτό επιτυγχάνεται με δύο από τις παρακάτω μεθόδους: τη χειρουργική αφαίρεση των όρχεων (υποκάψιο ορχεκτομή) που ονομάζεται χειρουργικός ευνουχισμός ή τη περιοδική ένεση ανάλογου ή ανταγωνιστή της ορμόνης που είναι υπεύθυνη για την έκλυση της ωχρινοτρόπου ορμόνης (LHRH) που ονομάζεται χημικός ευνουχισμός. 
• Η καταστολή της τεστοστερόνης αναστέλλει την ανάπτυξη του καρκίνου, υποστρέφει ή εξαφανίζει τα συμπτώματα της νόσου και επίσης μπορεί να αναστείλει ή να υποστρέψει τις μεταστάσεις συνήθως για ένα ικανό χρονικό διάστημα. 

• Η θεραπεία αυτή, η οποία είναι γνωστή σαν χημικός ευνουχισμός, σταματά τη παραγωγή τεστοστερόνης χωρίς να χρειάζεται χειρουργική επέμβαση. 
• Κατά την θεραπεία αυτή ο άρρωστος λαμβάνει το φάρμακο σε τακτά χρονικά διαστήματα με την μορφή υποδόριας ή ενδομυϊκής ένεσης. 
• Τα μεσοδιαστήματα που δίνεται η θεραπεία είναι από ένα έως έξι μήνες με συνηθέστερη την τρίμηνη αγωγή. Τα μεσοδιαστήματα εξαρτώνται από τη δόση και του είδος του φαρμάκου που θα χρησιμοποιηθεί, η δε διάρκεια της θεραπείας καθορίζεται από το στάδιο της νόσου και ποικίλλει από μερικούς μήνες για τον εντοπισμένο καρκίνο του προστάτη έως και τρία χρόνια ή και περισσότερο για το προχωρημένο καρκίνο του προστάτη.
• Επίσης μπορεί να χρειάζεται συνεχής η διακοπτόμενη χορήγηση της θεραπείας αυτής για το υπόλοιπο της ζωής ενός αρρώστου. 
• Μπορεί να έχετε ακούσει τη λέξη αντιανδρογόνα. Αποτελούν ουσίες οι οποίες εμποδίζουν τα κύτταρα να χρησιμοποιήσουν τις ανδρικές φυλετικές ορμόνες και που μπορούν να σταματήσουν μερικά καρκινικά κύτταρα από το να πολλαπλασιάζονται.

• Ο χειρουργικός και ο φαρμακευτικός ευνουχισμός ελαττώνει την παραγωγή των ορμονών και οδηγεί σε απώλεια της σεξουαλικής επιθυμίας. 
• Άλλες ανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνουν τις εξάψεις, τη κόπωση, τις αλλαγές στη διάθεση, την ήπια αύξηση της μάζας του μαζικού αδένα, την απώλεια της οστικής μάζας και την απώλεια της μυϊκής μάζας του ασθενούς. 
• Ο ασθενής ο οποίος εμφανίζει εξάψεις λόγω της ορμονοθεραπείας μπορεί να λάβει αγωγή από του γιατρό του, ο οποίος επίσης μπορεί να τον καθοδηγήσει με φαρμακευτική αγωγή και φυσική άσκηση να προλάβει την απώλεια της οστικής μάζας.
• Δυστυχώς ακόμη δεν υπάρχει θεραπεία εκλογής για τις άλλες παρενέργειες της ορμονοθεραπείας. Παρόλο που κάθε ασθενής αντιδρά διαφορετικά στην ορμονοθεραπεία οι περισσότεροι άντρες θεωρούν ότι οι ανεπιθύμητες ενέργειές της ορμονοθεραπείας γίνονται καλά ανεκτές. 

• Οι εξάψεις και η κόπωση που αισθάνονται οι άρρωστοι κατά τη διάρκεια της ορμονοθεραπείας συνήθως ξεπερνιούνται μετά από άλλοτε άλλο χρονικό διάστημα. 
• Η απώλεια της οστικής μάζας όμως μπορεί να οδηγήσει σε οστεοπόρωση. 
• Ο γιατρός μπορεί να συνταγογραφήσει συμπληρώματα ασβεστίου, βιταμίνη D, ή ακόμα και φάρμακα που ενισχύουν τον οστικό ιστό και έτσι προλαβαίνουν ή ακόμα και θεραπεύουν τις παθήσεις των οστών που οφείλονται στην ορμονοθεραπεία.
• Όταν χρησιμοποιούνται ανάλογα της LHRH για μικρό χρονικό διάστημα οι ανεπιθύμητες ενέργειες υποχωρούν γρήγορα μετά το τέλος της θεραπείας. 
• Αντίθετα, όσο η θεραπεία διαρκεί περισσότερο τόσο περισσότερο διαρκούν οι ανεπιθύμητες ενέργειες αυτής.

• Κάθε 3 με 6 μήνες πρέπει να υπάρχει συνάντηση με το γιατρό, ο οποίος συνήθως πραγματοποιεί δακτυλική εξέταση και παραγγέλνει τη μέτρηση του ειδικού προστατικού αντιγόνου. 
• Κάθε αύξηση μπορεί να αποτελεί μία ένδειξη ότι ο καρκίνος έχει επιστρέψει. 

• Ο καρκίνος του προστάτη εξαπλώνεται συνήθως στους πυελικούς λεμφαδένες και τα οστά. 
• Σε περίπτωση λεμφαδενικών μεταστάσεων η πρώιμη έναρξη ορμονοθεραπείας αυξάνει την επιβίωση των αρρώστων συγκριτικά με την όψιμη έναρξη αυτής όταν εμφανιστούν συμπτώματα ή οστικές μεταστάσεις. 
• Σε μερικές περιπτώσεις ο γιατρός μπορεί να προτιμήσει να αναβάλει την έναρξη της ορμονοθεραπείας και μόνο να ελέγχει τα επίπεδα του ειδικού προστατικού αντιγόνου στο αίμα. 
• Σε περίπου 10-15% των λεμφαδενικών μεταστάσεων το ειδικό προστατικό αντιγόνο θα παραμείνει σταθερό για αρκετά χρόνια.
• Με τακτική παρακολούθηση, κάθε 3-6 μήνες, μπορούμε να παρέμβουμε αμέσως με την άνοδο του PSA μήνες ή ακόμα και χρόνια πριν ο καρκίνος του προστάτη εξακολουθεί κάπου αλλού.

• Εάν οι μεταστάσεις στα οστά είναι εκτεταμένες ο ασθενής μπορεί να παραπονιέται για πόνο στη μέση ή τα ισχία, για αιμωδίες ή παράλυση των κάτω άκρων λόγω πίεσης του νωτιαίου μυελού. 
• Μετάσταση στους σπονδύλους μπορεί να επιφέρει κόπωση, απώλεια της όρεξης και ωχρότητα εξαιτίας της αναιμίας που αναπτύσσεται. 
• Τα οστά μπορεί να αφαλατωθούν και να γίνουν εύθρυπτα και μπορεί να προκληθεί κάταγμα. 
• Η ορμονοθεραπεία συνταγογραφείται αμέσως μόλις ο γιατρός ανακαλύψει τις οστικές μεταστάσεις ασχέτως με το εάν ο ασθενής έχει ή όχι συμπτώματα. 
• Η θεραπεία σε πολλές περιπτώσεις είναι συνεχής και για όλο το υπόλοιπο της ζωής του ασθενούς.

• Όταν ο ασθενής ξεκινήσει ορμονική θεραπεία, τα επίπεδα του ειδικού προστατικού αντιγόνου στο αίμα θα πρέπει να μειωθούν. 
• Εάν τα επίπεδα αυτά συνεχίζουν να αυξάνονται παρόλη την ορμονοθεραπεία τότε ο ασθενής αναπτύσσει ορμονοανθεκτικό καρκίνο ή όπως πιο σωστά ονομάζεται ευνουχοάντοχος καρκίνο του προστάτη. 
• Υπάρχουν δύο τύποι ευνουχοάντοχου καρκίνου του προστάτη: αυτός με μεταστάσεις που μπορούμε να καταδείξουμε και ο καρκίνος με μεταστάσεις που δεν μπορούν να ανιχνευτούν προς το παρόν. 
• Εάν αν ο ασθενής συνεχίζει να παίρνει αντιανδρογόνα τα καρκινικά κύτταρα μπορεί να έχουν εξαλλαγεί και να χρησιμοποιούν το αντιανδρογόνο σαν έναν παράγοντα ερεθισμού των ορμονών όπως η τεστοστερόνη. 
• Το πρώτο βήμα είναι να σταματήσει ή να αλλάξει ο γιατρός το αντιανδρογόνο. Μεταξύ 15-30% των ασθενών θα εμφανίσουν μία παροδική πτώση του PSA όταν θα σταματήσουν να παίρνουν αντιανδρογόνα. Συνήθως δεν θα χρειαστεί επιπλέον θεραπεία παρά μόνο εάν τα επίπεδα του ειδικού προστατικού αντιγόνου ξεκινήσουν να αυξάνονται εκ νέου. 
• Θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι είναι σημαντικό να συνεχιστεί η θεραπεία με αναστολείς ή ανάλογα της εκλυτικής ορμόνης της ωχρινοτρόπου ορμόνης (LHRH), ούτως ώστε τα επίπεδα της τεστοστερόνης να παραμένουν χαμηλά. 
• Ο γιατρός σας μετά από συνεννόηση και πλήρη επεξήγηση προς εσάς μπορεί να σας προσκαλέσει να πάρετε μέρος σε μια κλινική μελέτη η οποία θα έχει σωστά σχεδιαστεί για να ανιχνευτούν καλύτερες μέθοδοι θεραπείας αυτού του σταδίου του καρκίνου του προστάτη

• Σε αυτό το είδος του καρκίνου η μετάσταση δεν μπορεί να καταδειχτεί μέσω των διαγνωστικών εξετάσεων παρόλο που μάλλον υπάρχει και που τελικά οι ακτινολογικές εξετάσεις θα την ανακαλύψουν και θα οδηγήσει σε συμπτώματα. 
• Δεν υπάρχει θεραπεία εκλογής γι αυτό το στάδιο της νόσου και η έρευνα συνεχίζεται για να βρεθούν θεραπευτικές μέθοδοι που θα προλαβαίνουν ή θα καθυστερούν την ανάπτυξη και την εμφάνιση μεταστάσεων και θα επιμηκύνουν τη ζωή.
• Πρόσφατα μία μεγάλη μελέτη επιβεβαίωσε ότι ένας αναστολέας του συνδέσμου RANK που καλείται denosumab και έχει πάρει έγκριση για τη θεραπεία της οστεοπόρωσης και για τη πρόληψη των οστικών επιπλοκών από τις οστικές μεταστάσεις, είναι ικανός να καθυστερήσει σημαντικά την εμφάνιση οστικών μεταστάσεων σε άνδρες με υψηλού κινδύνου καρκίνο του προστάτη.

• Καθώς η ίαση της νόσου σε αυτό το στάδιο δεν είναι πλέον εφικτή, ο στόχος της θεραπείας είναι η διατήρηση της ποιότητας ζωής του αρρώστου. 
• Ένας από τους πιο κοινούς στόχους της θεραπείας είναι η καθυστέρηση εμφάνισης επιπλοκών σχετιζομένων με τις μεταστάσεις καθώς επίσης και η προσπάθεια να επιμηκυνθεί η ζωή. 
• Όταν ο καρκίνος φτάσει σε αυτό το στάδιο η ορμονική θεραπεία δεν είναι πλέον επαρκής από μόνη της. 
• Η χορήγηση παυσίπονων και περιστασιακά η εφαρμογή ακτινοβολίας μπορεί να ανακουφίσει το πόνο που οφείλεται σε περιοχές όπου εναποτίθενται μεταστάσεις. Η ακτινοβολία καταστρέφει τα μεταστατικά κύτταρα στα οστά τα οποία προκαλούν πόνο. Το γεγονός αυτό δεν αλλάζει την πορεία της νόσου αλλά μπορεί να δώσει γρήγορη ανακούφιση να ενισχύσει τα οστά και κατ’ επέκταση να ελαττώσει την πιθανότητα εμφάνισης καταγμάτων. 
• Ευτυχώς σήμερα έχουμε θεραπείες που στοχεύουν στα οστά ούτως ώστε να ενισχύσουμε τον οστίτη ιστό και να ελαττώσουμε τον κίνδυνο εμφάνισης επιπλοκών που σχετίζονται με οστικές μεταστάσεις. 
• Η χρήση της χημειοθεραπείας εκτός από το να επιμηκύνει τη ζωή του αρρώστου μπορεί επίσης να βελτιώσει τη γενική υγεία.
• Σε αυτό το στάδιο της νόσου διαιτητικά συμπληρώματα και μεταγγίσεις αίματος σε περιπτώσεις που ο ασθενής εμφανίζει αναιμία μπορεί να φανούν χρήσιμες.

• Το 2002 το ζολενδρονικό οξύ, ένα ισχυρό διφωσφονικό παράγωγο, πήρε έγκριση για θεραπεία ανακούφισης του οστικού πόνου και σταθεροποίησης των οστών που έχουν εξασθενήσει από το καρκίνο. Μια ομάδα φαρμάκων που ονομάζονται διφωσφονικά μπορεί να ελαττώσουν την πρόοδο της καταστροφής των οστών με αποτέλεσμα να ελαττώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης κατάγματος. Τα διφωσφονικά επίσης μπορεί να ελαττώσουν την ανάγκη για χρησιμοποίηση παυσίπονων καθώς και ακτινοβολίας για να ανακουφιστεί ο πόνος. 
• Το 2010 μια καινούργια ομάδα φαρμάκων που στόχευαν στα οστά βρέθηκε να είναι αποτελεσματική στην πρόληψη εμφάνισης οστικών συμβάντων. Η ομάδα αυτή αναστέλλει ένα σύνδεσμο RANK οποίος είναι υπεύθυνος για τον λόγο που τα οστά καταστρέφονται κατά την εμφάνιση μεταστάσεων. 
• Το denosumab (XGEVA) είναι ο πρώτος παράγοντας που φάνηκε να είναι αποτελεσματικός από την ομάδα αυτών των φαρμάκων. Το δημοσίευμα έδειξε να είναι πιο αποτελεσματικό από το ζολενδρονικό οξύ στην ελάττωση των επιπλοκών που σχετίζονται με τα οστά σε ασθενείς με μεταστατικό καρκίνο του προστάτη. 
• Εφόσον οι ασθενείς με οστικές μεταστάσεις τελικά θα εμφανίσουν πρόοδο της νόσου χρησιμοποιώντας οποιαδήποτε από αυτά τα δύο φάρμακα, είναι σημαντικό να γνωρίζουν οι ασθενείς ότι θα μπορούν να εναλλάσσουν μία μορφή θεραπείας με μια άλλη μορφή θεραπείας εάν είναι απαραίτητο. 
• Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι το denosumab φάνηκε πολύ αποτελεσματικό στο να ελαττώσει την απώλεια των οστών (κατ’ επέκταση και την εμφάνιση οστεοπόρωση) η οποία οφείλεται στο φαρμακευτικό ευνουχισμό και επίσης ελάττωσε το κίνδυνο εμφάνισης καταγμάτων του οφειλόταν στην αδυναμία των οστών.

• Το 1990 ανακαλύφθηκε ότι η χημειοθεραπεία μπορούσε να ανακουφίσει τον πόνο ασθενών που έπασχαν από ευνουχοάντοχο καρκίνο του προστάτη με ανιχνεύσιμες μεταστάσεις. 
• Η δοσιταξέλη (Taxotere) μπορεί πραγματικά να βελτιώσει την ποιότητα ζωής αλλά και να επιμηκύνει τη ζωή των ασθενών αυτών. 
• Συνήθως η θεραπεία αυτή περιλαμβάνει τη χορήγηση ενέσεων δοσιταξέλης κάθε τρείς εβδομάδες, διαρκεί περίπου μιάμιση ώρα η κάθε χορήγηση και συνήθως δίνεται με τη μορφή εξωτερικού ασθενούς στην κλινική που σημαίνει ότι δεν υπάρχει ανάγκη για να παραμείνει τη νύχτα ο ασθενής στο νοσοκομείο. 
• Ο αριθμός των κύκλων της χημειοθεραπείας δηλαδή των ενέσεων ποικίλλει ανάλογα με την ανεκτικότητα του ασθενούς και την ανταπόκριση του καρκίνου. Συνήθως χορηγούνται έξι με δέκα κύκλοι θεραπείας. 
• Η ανταπόκριση στην θεραπεία φαίνεται από την πτώση των τιμών του PSA ή από τη διακοπή της ανόδου του ή τη μείωση του ρυθμού ανόδου του αλλά και από τη βελτίωση των συμπτωμάτων των αρρώστων. 
• Η χημειοθεραπεία μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητες ενέργειες, συνηθέστερες των οποίων είναι η απώλεια των μαλλιών, η ναυτία, η κόπωση και η μείωση των επιπέδων των λευκών αιμοσφαιρίων στο αίμα του ασθενούς γεγονός, που αυξάνει την πιθανότητα και τον κίνδυνο εμφάνισης λοιμώξεων. Στις περισσότερες των περιπτώσεων αυτές οι ανεπιθύμητες ενέργειές εξασθενούν και εξαφανίζονται μετά το τέλος της θεραπείας. 
• Παρ’ όλες τις ανεπιθύμητες ενέργειες η χημειοθεραπεία γίνεται τις περισσότερες φορές πολύ καλά ανεκτή και βελτιώνει τα συμπτώματα και την ποιότητα ζωής του αρρώστου.

• Μέχρι το 2010 δεν υπήρχε καμία αποτελεσματική θεραπεία εάν η δοσιταξέλη δεν ήταν αποτελεσματική. 
• Μετά από αρκετά χρόνια έρευνας τρείς καινούργιοι παράγοντες έχει δειχτεί ότι είναι αποτελεσματικοί στο να επιμηκύνουν τη ζωή των ασθενών που δεν ανταποκρίνονται στη δοσιταξέλη ή που εμφανίζουν πρόοδο της νόσου αφού αρχικά είχαν υποβληθεί σε χημειοθεραπεία. 
• Ο πρώτος παράγοντας που αναφέρθηκε να εμφανίζει σημαντικά αποτελέσματα και να βελτιώνει τη ζωή των αρρώστων ήταν η καμπαζιταξέλη (Cabazitaxel - Jevtava). 
• H χημειοθεραπεία αυτή δίνεται κάθε τρείς εβδομάδες παρόμοια με την δοσιταξέλη, γίνεται καλά ανεκτή από τους αρρώστους και επιμηκύνει τη ζωή σε ασθενείς στους οποίους ο καρκίνος υποτροπίασε μετά τη λήψη δοσιταξέλης. 
• Περίπου την ίδια εποχή ανακαλύφθηκε ότι ένα νέο είδος ορμονοθεραπείας είναι αποτελεσματικό στους ασθενείς που θεωρούνταν ανθεκτικοί στις ορμόνες. Η αμπιρατερόνη (Zytiga) είναι ένα φάρμακο που δίνεται από το στόμα και αναστέλλει την παραγωγή σχεδόν όλων των ορμονών που μπορούν να βοηθήσουν τα καρκινικά κύτταρα. 
• Σε μία μεγάλη μελέτη η αμπιρατερόνη έδειξε να αυξάνει την επιβίωση των ασθενών που έλαβαν το φάρμακο σε σύγκριση με τους ασθενείς που δεν πήραν το φάρμακο. 
• Το 2011 η ενζαλουταμίδη (Xtandi), ένα νέο φάρμακο που σταματά τα ανδρογόνα από το να ερεθίζουν το καρκινικό κύτταρο, βρέθηκε επίσης να επιμηκύνει τη ζωή αλλά και να βελτιώνει την ποιότητα ζωής των ασθενών που εμφάνισαν πρόοδο της νόσου μετά τη λήψη δοσιταξέλης. 
• Πρόσφατα τα φάρμακα αυτά χρησιμοποιούνται όχι μόνο μετά την χρήση της πρώτης γραμμής χημειοθεραπείας άλλα ακόμα και προτού οι άρρωστοι αυτοί λάβουν χημειοθεραπεία.

• Ο καρκίνος του προστάτη είναι πολύ συχνός. 
• Ευτυχώς έχουμε αρκετά αποτελεσματικές θεραπείες σχεδόν για όλα τα στάδια του καρκίνου του προστάτη.
• Με τη βοήθεια του γιατρού ο ασθενής θα ενημερωθεί σε ποιο στάδιο της νόσου βρίσκεται και ποιες είναι οι αντίστοιχες θεραπευτικές επιλογές.
• Για περισσότερες πληροφορίες σας παραπέμπουμε στον ιστότοπο της Ευρωπαϊκής Ουρολογικής Εταιρείας